... ο Κ. Καραμανλής ζητούσε δικτατορία ...

*
Βίκτωρας Νέτας
***
*

21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967 - Πώς φτάσαμε στον βιασμό της Δημοκρατίας

*

«Εισηγούμεθα δικτατορίαν»

*

Στις 15 Απριλίου 1967 ο έκτακτος απεσταλμένος των «Τάιμς της Νέας Υόρκης» στην Αθήνα Ρίτσαρντ Ήντερ μετέδιδε ότι υπάρχει κίνδυνος να επιβληθεί δικτατορία στην Ελλάδα. Στην ανταπόκρισή του, που δημοσιεύθηκε στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας, ο δημοσιογράφος έγραφε ότι «πολλά στοιχεία εγγύς του βασιλέως (ηγέται του στρατού, εξτρεμιστικά μέλη της ΕΡΕ και άλλοι αυλικοί σύμβουλοι)» πιστεύουν ότι αν κερδίσει τις εκλογές η Ενωσις Κέντρου θα προχωρήσει στην εκθρόνιση του βασιλιά. Και κατέληγε: «Ευρύτατοι φόβοι επικρατούν ενταύθα, ότι ο βασιλεύς πιθανόν να πεισθεί από τους συμβούλους του, ότι δεν υπάρχει άλλη διέξοδος να διαφυλαχθεί η μοναρχία παρά να εμποδιστεί η νίκη της Ενώσεως Κέντρου. Τούτο αποτελεί παραίνεσιν διά αναστολήν του Συντάγματος και επιβολήν της δικτατορίας».
Στις 19 Απριλίου 1967, τρεις μέρες πριν από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» σε άρθρο τους με τίτλο «Το δίλημμα του Κωνσταντίνου» έγραφαν: «Ο βασιλεύς είναι εκείνος ο οποίος περιήχθη εις πολιτικόν αδιέξοδον» όπου η μόνη εκλογή, αντί της επανόδου εις κυβέρνησιν Παπανδρέου, πιθανώς θα είναι δικτατορία υποστηριζομένη υπό του στρατού. Πρόκειται περί απαραδέκτου εκλογής και ο Κωνσταντίνος πρέπει να το γνωρίζει».

Καλά πληροφορημένοι, όμως, για όσα μαγειρεύονταν στο παρασκήνιο δεν ήταν μόνο οι «Τάιμς», ο απεσταλμένος τους στην Αθήνα και οι Αμερικανοί, αλλά και ο Γεώργιος Παπανδρέου και άλλοι παράγοντες της δημόσιας ζωής και Ελληνες δημοσιογράφοι. Στο βιβλίο του «Η ταραγμένη εξαετία (1961-1967)», (τόμος Β', σελ. 356, 357), ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, υφυπουργός Εθνικής Αμύνης στην κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου, δημοσιεύει μια συνομιλία που είχε στις 17 Απριλίου το πρωί με τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον οποίο επισκέφθηκε στο Καστρί πριν φύγει για την Κοζάνη να προετοιμάσει την προεκλογική του εκστρατεία. Οι εκλογές είχαν οριστεί για τις 28 Μαΐου. Γράφει ο Παπακωνσταντίνου ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου κατά τη συνομιλία τους «ρωτάει για μια στιγμή: Δεν είναι νωρίς; Απαντώ πως δεν είναι, οι εκλογές χρειάζονται προετοιμασία και περίπου μόνο ένας μήνας μάς χωρίζει από την διεξαγωγή τους. Αναφέρω συνεχώς τη λέξη "εκλογές", οπότε ξαφνικά ακούω τον Γέρο να λέει:

- Ποιες εκλογές μωρέ; Πιστεύεις και συ πως θα γίνουν εκλογές;

Εκπλήττομαι και απαντώ αμέσως:

- Κύριε πρόεδρε, αν πιστεύετε πως δεν θα γίνουν εκλογές, να μη φύγω, να καλέσετε πάλι την ομάδα, ν' αποφασίσουμε τι θα κάνουμε.

- Είναι αργά πια, είπε ο Γέρος, για να προσθέσει: Εχω δύο ελπίδες, και ο βασιλιάς και οι Αμερικανοί μού έδωσαν το λόγο τους πως δεν θα επιτρέψουν δικτατορία. Αν δεν κρατήσουν τον λόγο τους...».

Το ίδιο βράδυ ο Μιχ. Παπακωνσταντίνου τηλεφώνησε από την Κοζάνη στη γυναίκα του. Γράφει: «Είχε πάει σε κάποια δεξίωση, όπου ήταν πολλοί πολιτικοί και δημοσιογράφοι. Οπως μου είπε η γυναίκα μου όλοι μιλούσαν για επικείμενη δικτατορία, ο δε φίλος μας, δημοσιογράφος Ηλίας Δημητρακόπουλος ήταν απόλυτα σίγουρος παρότι μόλις είχε κυκλοφορήσει ένα βιβλίο του με συνεντεύξεις σημαινόντων Αμερικανών πολιτικών, που όλοι τους απέκλειαν ένα τέτοιο ενδεχόμενο στην Ελλάδα».

Εδινε τον λόγο του στον Γεώργιο Παπανδρέου ο Κωνσταντίνος, αλλά ετοίμαζε εκτροπή με τους στρατηγούς. Ο διορισμένος από τους αποστάτες αρχηγός στην ΚΥΠ στρατηγός Κυριάκος Παπαγεωργόπουλος στο βιβλίο του «Μνήμες Πολέμου και Ειρήνης» (τόμος Β', εκδόσεις «Δήλος», σελ. 389, 390) γράφει: «Ο βασιλεύς, όπως ήταν φυσικό, βλέποντας πλέον να απειλείται ευθέως ο θρόνος του, γιατί όπως ήταν τα πράγματα και με βέβαιη, όπως προβλεπόταν, συνεργασία του Παπανδρέου με την ΕΔΑ η Ε.Κ. θα κέρδιζε τις εκλογές, άρχισε συνεννοήσεις με μέλη της ανωτάτης στρατιωτικής ηγεσίας, μυστικές συνεννοήσεις βέβαια, έτσι ώστε σε περίπτωση απειλής καταργήσεως του θρόνου ή του ιδίου προσωπικώς να επέμβουν δυναμικά πλέον οι Ενοπλες Δυνάμεις». Οπως γράφει ο στρατηγός Παπαγεωργόπουλος, ο Κωνσταντίνος ανέθεσε στον αρχηγό ΓΕΣ, αντιστράτηγο Γρ. Σπαντιδάκη, την εντολή «να εξασφαλίσει τη δυνατότητα επιτυχούς βασιλικής επεμβάσεως, έστω και με εκτροπή εκ του Συντάγματος». Τους στρατηγούς, όμως, πρόλαβαν οι συνταγματάρχες της ομάδας του Γεωργίου Παπαδόπουλου.

Ηταν άριστα πληροφορημένοι οι Αμερικανοί για την προετοιμασία της εκτροπής, όπως προκύπτει και από τα δημοσιεύματα των «Τάιμς της Νέας Υόρκης», τα οποία θα επιβεβαιωθούν και από στοιχεία που θα έρθουν αργότερα στο φως της δημοσιότητας. Ο Κωνσταντίνος σχεδίαζε να γίνει η εκτροπή μετά τις εκλογές. Ο Κων. Καραμανλής, όμως, από το Παρίσι και άλλοι παράγοντες της Δεξιάς στην Αθήνα συνιστούσαν στον Κωνσταντίνο να γίνει εκτροπή και να μην οδηγηθεί η χώρα σε εκλογές, όπως προκύπτει από την αλληλογραφία μεταξύ Κων. Καραμανλή και Κων. Τσάτσου, αλλά και από την εισήγηση του Κων. Καραμανλή προς τον τότε βασιλιά μέσω του Δημ. Μπίτσιου. Οι επιστολές και οι εισηγήσεις δημοσιεύθηκαν στον 6ο τόμο του «Αρχείου» του Κων. Καραμανλή.

Από το Παρίσι σε μακρά επιστολή του προς τον Κων. Τσάτσο, κορυφαίο στέλεχος των κυβερνήσεων της ΕΡΕ, ο Κων. Καραμανλής έγραφε στις 10 Μαΐου 1966: «Χωρίς να σχολιάσω τα όσα απερίγραπτα συνέβησαν από τριετίας εις τον τόπο μας και τα οποία αποτελούν σαφή συμπτώματα εθνικής κρίσεως, θα συνεβούλευα εις γενικάς γραμμάς: Να σχηματισθεί κυβέρνησις από ικανά και κατάλληλα διά την περίπτωσιν πρόσωπα, η οποία να εξουσιοδοτηθεί από την Βουλήν ή, της Βουλής αρνουμένης, από τον βασιλέα, όπως ασκούσα εκτάκτους εξουσίας και εντός ευλόγου χρόνου: 1) Προβεί εις τολμηράν αναθεώρησιν του Συντάγματος (...)».

Και στη συνέχεια απαριθμούσε τις κινήσεις που έπρεπε να κάνει αυτή η κυβέρνηση, πριν οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές.

Ο Κων. Τσάτσος απαντώντας στην επιστολή αυτή στις 3 Οκτωβρίου 1966 παρατηρεί: «Πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσουμε μερικά πράγματα: Πρώτον, για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, εισηγούμεθα - (λέω... "γούμεθα", διότι ασπάζομαι -μαζί με μυριάδες άλλους- ανεπιφύλακτα τις σκέψεις σου). Εισηγούμεθα, λοιπόν, παρεκτροπήν, από το πολίτευμα και μίαν προσωρινήν δικτατορίαν - ίσως ενός έτους. Προς αυτήν την κατεύθυνσιν πρέπει να δουλευθεί από εκείνους που θα επωμισθούν την παρεκτροπήν και θα την κυρώσουν δι' ενός δημοψηφίσματος. Δικτατορίες χωρίς ονοματισμένο δικτάτορα δεν κουβεντιάζονται».

Θα απαντήσει ο Κων. Καραμανλής στις 26 Οκτωβρίου υπογραμμίζοντας: «Φοβούμαι ότι εις το σημείον που έφτασαν τα πράγματα, δεν αποκλείεται να οδηγηθείτε, χωρίς να το θέλετε, σε κάποιο είδος παρεκτροπής (...). Εχει δημιουργηθεί κρίσις νομιμότητος, εφ' όσον καλώς ή κακώς πιστεύεται ότι η επικράτησις ωρισμένης πολιτικής παρατάξεως (σ. συντ. εννοούσε την Ενωση Κέντρου του Γ. Παπανδρέου) θα έχει ως αποτέλεσμα την ανατροπήν των πάντων. Υπό τας συνθήκας, όμως, αυτάς, όπως το λέγει η λογική και το διδάσκει η Ιστορία, η ομαλή δημοκρατική εξέλιξις αποκλείεται. Γιατί είναι φυσικόν ν' αντιδράσουν, πριν παραδοθούν, και το καθεστώς και εκείνοι οι οποίοι πιστεύουν ότι απειλούνται. Τούτου δοθέντος, θα πρέπει η εκτροπή αυτή να προληφθεί. Ή, αν επιχειρηθεί, να χειραγωγηθεί, τόσον από απόψεως διαδικασίας, όσον και από απόψεως σκοπών, για να μην αποβεί συμφορά στον τόπον. Θα πρέπει, δηλαδή, να είναι σχετικώς νομιμότυπος, κάπως ελεγχομένη και να έχει ως σκοπόν την ανασύνταξιν της δημοκρατίας που, για πολλούς λόγους, είναι επισφαλής στον τόπο μας».

Και στον βασιλιά Κωνσταντίνο ο Κων. Καραμανλής συνέστησε τη λύση της δικτατορίας, υποδεικνύοντας μάλιστα και τους δικτάτορες! Οπως αναφέρεται στο «Αρχείο», στα μέσα Αυγούστου του 1966 ο διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του Κωνσταντίνου, Δημ. Μπίτσιος, επισκέφθηκε στο Παρίσι τον Κων. Καραμανλή και του διεβίβασε πρόταση του βασιλιά να επιστρέψει στην Ελλάδα και να αναλάβει πολιτικάς πρωτοβουλίας. Ο Καραμανλής απέκρουσε την πρόταση να επιστρέψει στην Ελλάδα και διεμήνυσε στον Κωνσταντίνο ότι αν υπάρξουν εγγυήσεις ότι ο Παπανδρέου θα πολιτευθεί νομιμοφρόνως μετά τις εκλογές, «να προχωρήσετε προς εκλογάς», «εάν τούτο αποκλείεται, τότε θα πρέπει να αντιμετωπισθεί ίσως η λύσις της εκτροπής». Εις νέα επίσκεψή του στις 10 Μαρτίου 1967 στο Παρίσι ο Δημ. Μπίτσιος έθεσε στον Καραμανλή το ερώτημα ποιος «θα ηδύνατο να αναλάβει μιαν τοιαύτην αποστολήν» (σ.σ. δηλαδή τη λύση της εκτροπής), εκείνος του απάντησε: «Προχείρως θα μπορούσα να υποδείξω τον συνδυασμόν Μαρκεζίνης-Τσακαλωτός, εφ' όσον θα μας έπειθαν ότι είναι ικανοί να φέρουν εις πέρας παρομοίαν αποστολήν».
---
Σημ.: την επιμέλεια της εικονογράφησης έκαναν οι Stavrovelonies