... όπα, ρε παλικάρια, όπα ...

*
Παντελής Μπουκάλας
***
*
Οπα, όπλες, οπαλάκια...
*

Δεν προλάβαιναν οι καλλιτέχνες, αλλιώς θα σκάρωναν ένα τραγούδι με άξονά του το «filotimo», τώρα μάλιστα που δοξάστηκε από τον Μπαράκ Ομπάμα. Αυτά τα τραγούδια, άλλωστε, έτσι «άσματα της ατάκας» όπως είναι, θεμελιωμένα σε τρεις-τέσσερις μονότονα επαναλαμβανόμενες λέξεις, ούτε σκέψη πολλή προαπαιτούν ούτε ειδικό αίσθημα. Αλλά ο Αμερικανός πρόεδρος άργησε μερικές μέρες να «φιλοτιμηθεί» και να φωνάξει «Ζήτω η Ελλας» (στο έψιλον ο τόνος, όχι στο άλφα), και οι προθεσμίες της Γιουροβίζιον ήταν σφιχτές. Ετσι, αντί του «φιλοτίμου» ποντάραμε στο επιφώνημα «όπα», που το παρουσιάσαμε και αυτό σαν τεκμήριο ελληνικότητας (το επιφώνημά μας είναι η ψυχή μας...), σαν τη μονάκριβη λέξη που συγκεφαλαιώνει το ζορμπαλίκι μας. Και δεν ποντάραμε βέβαια στην ειρωνική σημασία που παίρνει από τον τόνο της φωνής μας (όπα ρε μεγάλε...), αλλά στην έννοια που έχει όταν συνοδεύει τις κινήσεις όποιου επιδίδεται σε λαϊκούς χορούς.

Είναι δύσκολο να πει κανείς ότι τα επιφωνήματα, και μάλιστα τα μονοσύλλαβα ή δισύλλαβα, έχουν γλωσσική πατρίδα· το «όπα», λ. χ., έτυχε να το ακούσω δυο-τρεις φορές προ ημερών παρακολουθώντας μια βραζιλιάνικη ταινία στην τηλεόραση. Εχει πάντως το γούστο του το γεγονός ότι με το «όπα» επαναλαμβάνεται ό, τι έχει ήδη συμβεί με το «κέφι» ή το «γλέντι», να παρουσιάζουμε δηλαδή σαν πειστήρια ελληνικότητας και σαν στοιχεία της φυλετικής μας ταυτότητας λέξεις ξένες. Οτι το «κέφι» και το «γλέντι» είναι τουρκογενή (χωρίς αυτό να μειώνει σε τίποτε την προ πολλού αποκτημένη και εμπεδωμένη ελληνικότητά τους) είναι ευρύτερα γνωστό, έστω και απωθημένο. Αλλά τουρκικό είναι και το «όπα», όπως διαβάζω στο Λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη: είναι επέκταση του «οπ» που προέρχεται από το τουρκικό hop (= μπρος, πήδα), όπως και το επίσης οικείο μας «όπαλα», που γεννήθηκε από το τουρκικό «hoppala». Σαν να λέμε δηλαδή, στον «εθνικό ύμνο» μας «Οπα όπα τα μπουζούκια, / όπα και ο μπαγλαμάς, / της ζωής μας τα χαστούκια / με το γλέντι τα ξεχνάς» (δημιούργημα του Βίρβου και του Μπιθικώτση), έχουμε πέντε ξενόφερτες λέξεις: τέσσερις τουρκικές (όπα, μπουζούκι, μπαγλαμάς, γλέντι) και το πιθανώς αραβικό χαστούκι. Ε, και;

Ιδού πάντως πεδίο δόξης λαμπρό για τους εφευρέτες ελληνικότητας: να ανακαλύψουν ότι και το «όπα» είναι αρχαιοελληνικότατης καταγωγής, κι αν όχι από το «ευοί ευάν», έστω από το ναυτικό κέλευσμα «ωόπ», που το πρωτοσυναντάμε στους «Ορνιθες» και τους «Βατράχους» του Αριστοφάνη. Αφού ανακάλυψαν ότι το γηπεδικό «όλε» βγαίνει κατευθείαν από το ομηρικό «ούλε», με το «όπα» θα δυσκολευτούν; Εδώ δεν δυσκολεύτηκαν οι διάφοροι κόλακες να ζητωκραυγάσουν υπέρ της ΕΡΤ που φέτος εδέησε να οργανώσει με σχετικά μικρό κόστος τον προγιουροβιοζινικό διαγωνισμό. Δηλαδή τι; Θα υμνολογούμε κι όσους κάνουν επιτέλους το αυτονόητο και το υποχρεωτικό και παίρνουν (προσωρινά φοβάμαι) κάποια απόσταση από τους σπάταλους προκατόχους τους, που είχαν αναγάγει τη Γιουροβίζιον σε μείζον εθνικό στοίχημα και όραμα; Οπα, ρε παλικάρια, όπα.