... 150 χρόνια πετρέλαιο ...

*

Τάκης Καμπύλης
***
*
Μύθοι και πραγματικότητα
*
Μια ιστορία που ξεκινάει το 1859 στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ
*
Ολα ξεκίνησαν πριν από ακριβώς 150 χρόνια, το 1859, τότε που ένας ονειροπόλος μηχανοδηγός ο Εντουιν Ντρέικ (φωτό), εγκατέστησε σε ένα μικρό χωριό της Πενσυλβάνια την πρώτη πετρελαιοπηγή. Από τα 20 μέτρα μέσα στη γη ανέβλυσε το μέχρι τότε γνωστό ως «Λάδι του Σενέκα» το οποίο οι Αμερικανοί χρησιμοποιούσαν περισσότερο ως γιατρικό. Χρειάστηκαν περίπου 150 εκατομμύρια χρόνια για να δημιουργηθεί το πετρέλαιο, αλλά το 2009 είναι ίσως ο επίλογος που λείπει σε ένα από τα ωραιότερα παραμύθια.
Ενας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους δημοσιογράφους, ο Ρίτσαρντ Καπισίνσκι έγραψε σχετικά (σε μετάφραση Παλμύρας Ισμυρίδου): «Το πετρέλαιο δημιουργεί την ψευδαίσθηση μιας εντελώς διαφορετικής ζωής, μιας ζωής χωρίς δουλειά, μιας ζωής στο τζάμπα (...) Η έννοια του πετρελαίου εκφράζει τέλεια το αιώνιο όνειρο του ανθρώπου για τυχαίο πλουτισμό (...) Υπ' αυτήν την έννοια το πετρέλαιο είναι παραμύθι και, όπως όλα τα παραμύθια, βασίζεται λίγο στο ψέμα». Ομως ποιο είναι το «ψέμα» της ιστορίας του πετρελαίου;
Η Sonia Shah (φωτό), Αμερικανή ακτιβίστρια και δημοσιογράφος, το αναζήτησε με επιμονή και χωρίς προκαταλήψεις ("Crude: Η ιστορία του αργού πετρελαίου", εκδόσεις ΑΓΡΑ). Και όπως κάθε σοβαρός ερευνητής, έτσι και η Shah (γνωστή για τις αποκαλύψεις πειραμάτων σε ανθρώπους από μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες των ΗΠΑ) αναζήτησε πρώτα την αλήθεια της Οδύσσειας του ανθρώπου στην πετρελαϊκή εποχή. Από την αφθονία στην έλλειψη. Ηδη, σύμφωνα με τα στοιχεία του Associatiofor Study of Peak Oil, το Ιράν (1974), οι ΗΠΑ (1971), η Βενεζουέλα (1970), η Ρωσία (1987) και η Σαουδική Αραβία πέρυσι βρίσκονται τη νέα χρονιά μακριά από το έτος της μέγιστης παραγωγής τους. Με εξαίρεση το Ιράκ (προβλέπεται να φθάσει στη μέγιστη παραγωγή το 2017), το Αμπού Ντάμπι (2011) και το Κουβέιτ (2015), όλες οι άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες βρίσκονται μακριά από την εποχή της αφθονίας.
Στην αρχή της 150ετίας, το πετρέλαιο υποσχέθηκε το άγγιγμα του Μίδα. Τα περίπου 3,5 λίτρα πετρελαίου δίνουν ενέργεια αντίστοιχη των 5 κιλών κάρβουνου ή 10 κιλών ξύλου ή 50... «καλοθρεμμένων σκλάβων» (όπως υπολογίστηκε τότε). Η Shah έψαξε να βρει τους σύγχρονους σκλάβους και έφθασε μέχρι το Δέλτα του Νίγηρα. Το 1993 132 άοπλοι χωρικοί της φυλής των Ογκόνι σφαγιάστηκαν επειδή αντέδρασαν στα σχέδια της Shell. Το καλοκαίρι εκείνο, περισσότεροι από 2.000 Ογκόνι έχασαν τη ζωή τους από σφαίρες «βουτηγμένες» στο πετρέλαιο.
Λίγα χρόνια πριν, το 1981, ο Ρόναλντ Ρέιγκαν είχε δώσει το σύνθημα: Πετρέλαιο υπάρχει άφθονο για όλους, καταναλώστε! Σε αντίθεση με τον Τζίμι Κάρτερ που είχε εμφανιστεί με πουλόβερ στον παγωμένο Λευκό Οίκο για να δείξει την ανάγκη εξοικονόμησης ενέργειας, ο Ρέιγκαν ζήτησε επιδεικτικά να αφαιρεθούν οι ηλιακοί συλλέκτες από τη σκεπή της προεδρικής κατοικίας. Το πετρέλαιο από τη Βόρεια Θάλασσα και την Αλάσκα είχε πείσει τον παλαίμαχο ηθοποιό πως το καρτέλ του ΟΠΕΚ δεν ήταν πια παντοδύναμο.
Ο Ρέιγκαν έκανε λάθος. Και για τον ΟΠΕΚ και για την ενεργειακή αφθονία. Η Shah δεν χρειάστηκε να ταξιδέψει (πάλι) μέχρι την Αφρική για να το αποδείξει. Το 2000 οι βιομηχανικοί αγρότες των ΗΠΑ έριξαν στα χωράφια τους πάνω από 85.000.000 τόνους αζωτούχων λιπασμάτων. Για την παραγωγή τους χρειάστηκαν περισσότερα από μισό δισεκατομμύριο βαρέλια πετρελαίου. Ο Αμερικανός διανοητής Τζ. Ρίφκιν υποστηρίζει πως από τότε η ενέργεια που αποκτούσαμε με την κατανάλωση καλαμποκιού ή κρέατος ήταν ήδη μεγαλύτερη από την ενέργεια που ξοδεύτηκε για την παραγωγή τους!
Το μοναδικό στοίχημα που απομένει, σύμφωνα με την Shah, είναι να εξοικονομήσουμε πετρέλαιο για την «μετά πετρέλαιο» εποχή: «Ισως περισσέψει αρκετό πετρέλαιο για την εξόρυξη αλουμινίου και πετρελαίου προκειμένου να κατασκευαστούν ανεμογεννήτριες και ηλιακοί συλλέκτες».
---
Σημ.: η εικονογράφηση του κειμένου έγινε με ευθύνη της Stavrovelonias