... το πάθος για το αδύνατο ...

*
Ρούσσος Βρανάς
***
*
ΔΡΟΜΟΙ
*

Το πιο σπουδαίο...

... από όλα τα μυθιστορήματα. Ετσι το είχε χαρακτηρίσει στην εποχή του ο Λέων Τολστόι. Και όμως, οι «Αθλιοι» δεν παύουν σήμερα να είναι παραμελημένοι από τους αναγνώστες και υποτιμημένοι από τους κριτικούς. Οχι πάντως από τον Βάργκας Λιόσα που 150 χρόνια από την πρώτη έκδοσή του βλέπει το βιβλίο του Βίκτωρος Ουγκώ σαν μια εναλλακτική πραγματικότητα που μπορεί να μας βοηθήσει να φανταστούμε έναν διαφορετικό και καλύτερο κόσμο από τον δικό μας.

.

Η πρόθεση...

... του Ουγκώ να αλλάξει το άτομο και την κοινωνία μέσα από τη λογοτεχνία πάει καιρός που μας φαινόταν μάλλον αθώα ή ακόμη και αφελής. Ομως όχι πια. Οι εικόνες της κοινωνίας που βλέπουμε σήμερα και τους εαυτούς μας μέσα σε αυτήν μπορούν να μας πείσουν πως οι «Αθλιοι» είναι αληθινοί και πως ο Γιάννης Αγιάννης μπορεί να είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, ο άνεργος, ο φτωχός εργάτης, ο ξεπεσμένος μικροαστός, μολονότι ο Ουγκώ τον φαντάστηκε πριν από δύο αιώνες. Στον καιρό του, το μυθιστόρημα διαβάστηκε πολύ (μια από τις πρώτες γλώσσες στις οποίες μεταφράστηκε ήταν η ελληνική). Δέχτηκε όμως πολλές κακές κριτικές. Αλλοι έβρισκαν το θέμα του ανήθικο, άλλοι υπερβολικά συναισθηματικό και άλλοι δεν έκρυβαν την ανησυχία τους για την προφανή συμπάθεια του συγγραφέα προς τους επαναστάτες. Οπως ο Λαμαρτίνος, που έβλεπε στους «Αθλίους» την «εποποιία του όχλου», όπου κυριαρχεί «το πιο φονικό, το πιο τρομερό από όλα τα πάθη, το πάθος για το αδύνατο», «η υπερβολή των ιδανικών που φανατίζουν τον λαό με την ελπίδα να ανατρέψει προς όφελός του τις οργανικές ανισότητες που έχει δημιουργήσει η δύναμη των πραγμάτων, που τον πείθουν ότι τα δυο θεμέλια κάθε κοινωνίας που δεν είναι βάρβαρη, η ιδιοκτησία και η οικογένεια, που και τα δυο θεσπίστηκαν από τον Θεό και όχι από τον άνθρωπο, μπορούν να καταργηθούν - αυτό είναι το όνειρο, αυτή είναι η παράνοια, αυτή είναι η ιεροσυλία, αυτή είναι η κόκκινη ή η μαύρη σημαία της κοινωνικής φιλοσοφίας».

.

Τέτοια λόγια...

... που αντηχούσαν αναχρονιστικά για την εποχή τους εξακολουθούν να ακούγονται και σήμερα που το «πάθος για το αδύνατο» έχει γίνει κάτι σχεδόν αδιανόητο λέει στην εφημερίδα «Λε Μοντ» η Ανί Λεμπρίν, συγγραφέας του βιβλίου «Βικτωρ Ουγκώ, ο εκλεκτός του λαού». Σαν να μην υπάρχει πια καμιά αμφιβολία σε όλους εκείνους που κυβερνούν τις τύχες των ανθρώπων ότι δεν υπάρχει άλλη λύση, οδηγούν κάθε τόσο τον κόσμο σε νέες κρίσεις. Και πιστοποιούν κάθε φορά την υποταγή τους, αναλαμβάνοντας τη διαχείριση των συμφορών που οι ίδιοι ευθύνονται γι' αυτές.

.

Κανείς...

... δεν είναι έξω από το όνειρο, έγραφε ο Ουγκώ. Είμαστε όλοι τυχοδιώκτες των ιδεών μας. Και όπως κάποιος φτιάχνει το όνειρό του, έτσι φτιάχνει και τη ζωή του.

---

*