*
Ναπολέων Μαραβέγιας
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
***
*
*
Το ερώτημα που τίθεται από τους ευρωπαίους πολίτες, οι οποίοι υφίστανται τις συνέπειες της σκληρής λιτότητας, είναι αν είναι δυνατόν να ελεγχθούν από την πολιτική εξουσία οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές.
Οι ευρωπαίοι πολίτες, και περισσότερο ίσως απ' όλους οι Ελληνες, θεωρούν ότι για ένα μέρος τουλάχιστον των σημερινών οικονομικών δυσκολιών ευθύνονται οι διεθνείς αγορές, οι οποίες στην προσπάθειά τους να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερο, ανεβάζουν ανεξέλεγκτα τα επιτόκια σε δυσθεώρητα ύψη, με αποτέλεσμα να οδηγούν τις χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης σε μεγάλη δυσκολία αποπληρωμής των δανείων και να τις «σπρώχνουν», τη μία μετά την άλλη, στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σωτηρίας και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, εντείνοντας έτσι την εφαρμοζόμενη λιτότητα στις χώρες αυτές, χωρίς ωστόσο να είναι βέβαιο αν θα κατορθώσουν να αποπληρώσουν τα δάνεια ή αν θα οδηγηθούν τελικά σε κάποιας μορφής χρεοκοπία.
Το ζήτημα δεν είναι ηθικό ή νομικό, αν δηλαδή η «κερδοσκοπία» που ασκούν είναι ηθικά επιλήψιμη, ή νομικά κολάσιμη, δεδομένου ότι στο σημερινό οικονομικό σύστημα η αναζήτηση του κέρδους από κάθε μορφής επιχείρηση είναι απολύτως θεμιτή. Συνεπώς η τακτική των διαφόρων χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων, που αποτελούν τις περίφημες χρηματοπιστωτικές αγορές, είναι και αυτή απολύτως θεμιτή. Το ζήτημα είναι καθαρά πολιτικό, δηλαδή αν οι κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης , όχι μόνο της περιφέρειας της ευρωζώνης, αλλά και των ισχυρότερων χωρών-μελών της, είναι διατεθειμένες να υφίστανται τις συνέπειες της ανεξέλεγκτης δράσης των διεθνών αγορών. Διότι και οι φτωχότερες χώρες υποφέρουν από αναγκαστική λιτότητα, ενώ ταυτόχρονα διατρέχουν και τον κίνδυνο χρεοκοπίας, και οι πλουσιότερες χώρες δυσφορούν, διότι αναγκάζονται να πληρώσουν όλο και περισσότερο μέσω όλο και ισχυρότερων μηχανισμών σωτηρίας, προκειμένου να διασωθεί το ευρώ και μαζί του ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Προφανώς, στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα δεν αμφισβητείται η χρησιμότητα των διεθνών αγορών, εφόσον αυτές διαθέτουν τους οικονομικούς πόρους τους οποίους χρειάζονται οι περισσότερες χώρες για να χρηματοδοτήσουν τα εξωτερικά ελλείμματά τους, για τα οποία δεν είναι προφανώς υπεύθυνες οι διεθνείς αγορές. Εκείνο που φαίνεται πολιτικά αναγκαίο στη σημερινή οικονομική κρίση είναι ο έλεγχος των αγορών αυτών, προκειμένου να περιορισθεί η ανεξέλεγκτη δράση τους με τα επακόλουθα που ήδη αναφέρθηκαν.
Ο έλεγχος των διεθνών αγορών, ενώ δεν είναι τεχνικά ανέφικτος, είναι πολιτικά εξαιρετικά δύσκολος. Μπορούν πράγματι να υπάρξουν νομοθετικά εργαλεία για να τεθούν όρια στη δράση των αγορών, μετά από διεθνή συνεννόηση μεταξύ των μεγαλύτερων χωρών του κόσμου και κυρίως μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των σημαντικότερων ευρωπαϊκών κρατών στο πλαίσιο του G20. Τέτοιες νομοθετικές ρυθμίσεις έχουν ήδη προταθεί από πολλούς ειδικούς. Το ζήτημα είναι, ότι δεν υπάρχει η αναγκαία πολιτική βούληση σε διεθνές επίπεδο για να προχωρήσει η εφαρμογή τους. Οι αντιθέσεις μεταξύ των χωρών και η ισχύς των ομάδων πίεσης, που έχουν συμφέροντα από την ανεξέλεγκτη δράση των αγορών αυτών, είναι τόσο μεγάλη, που ακόμη και οι εξαιρετικά περιορισμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες του προέδρου Ομπάμα ξεσήκωσαν θύελλα από την πλευρά των συντηρητικών κύκλων των ΗΠΑ.
Βεβαίως, κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει ότι η πιθανή όξυνση της διεθνούς οικονομικής κρίσης δεν θα δημιουργήσει τις αναγκαίες πολιτικές προϋποθέσεις για τον ουσιαστικό έλεγχο των χρηματοπιστωτικών αγορών σε παγκόσμια κλίμακα.
---
Σημ.: την επιμέλεια της εικονογράφησης είχαν οι Stavrovelonies
Ναπολέων Μαραβέγιας
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
***
*
Μπορούν να ελεγχθούν οι διεθνείς αγορές;
*
Οι ευρωπαίοι πολίτες, και περισσότερο ίσως απ' όλους οι Ελληνες, θεωρούν ότι για ένα μέρος τουλάχιστον των σημερινών οικονομικών δυσκολιών ευθύνονται οι διεθνείς αγορές, οι οποίες στην προσπάθειά τους να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερο, ανεβάζουν ανεξέλεγκτα τα επιτόκια σε δυσθεώρητα ύψη, με αποτέλεσμα να οδηγούν τις χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης σε μεγάλη δυσκολία αποπληρωμής των δανείων και να τις «σπρώχνουν», τη μία μετά την άλλη, στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σωτηρίας και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, εντείνοντας έτσι την εφαρμοζόμενη λιτότητα στις χώρες αυτές, χωρίς ωστόσο να είναι βέβαιο αν θα κατορθώσουν να αποπληρώσουν τα δάνεια ή αν θα οδηγηθούν τελικά σε κάποιας μορφής χρεοκοπία.
Το ζήτημα δεν είναι ηθικό ή νομικό, αν δηλαδή η «κερδοσκοπία» που ασκούν είναι ηθικά επιλήψιμη, ή νομικά κολάσιμη, δεδομένου ότι στο σημερινό οικονομικό σύστημα η αναζήτηση του κέρδους από κάθε μορφής επιχείρηση είναι απολύτως θεμιτή. Συνεπώς η τακτική των διαφόρων χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων, που αποτελούν τις περίφημες χρηματοπιστωτικές αγορές, είναι και αυτή απολύτως θεμιτή. Το ζήτημα είναι καθαρά πολιτικό, δηλαδή αν οι κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης , όχι μόνο της περιφέρειας της ευρωζώνης, αλλά και των ισχυρότερων χωρών-μελών της, είναι διατεθειμένες να υφίστανται τις συνέπειες της ανεξέλεγκτης δράσης των διεθνών αγορών. Διότι και οι φτωχότερες χώρες υποφέρουν από αναγκαστική λιτότητα, ενώ ταυτόχρονα διατρέχουν και τον κίνδυνο χρεοκοπίας, και οι πλουσιότερες χώρες δυσφορούν, διότι αναγκάζονται να πληρώσουν όλο και περισσότερο μέσω όλο και ισχυρότερων μηχανισμών σωτηρίας, προκειμένου να διασωθεί το ευρώ και μαζί του ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Προφανώς, στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα δεν αμφισβητείται η χρησιμότητα των διεθνών αγορών, εφόσον αυτές διαθέτουν τους οικονομικούς πόρους τους οποίους χρειάζονται οι περισσότερες χώρες για να χρηματοδοτήσουν τα εξωτερικά ελλείμματά τους, για τα οποία δεν είναι προφανώς υπεύθυνες οι διεθνείς αγορές. Εκείνο που φαίνεται πολιτικά αναγκαίο στη σημερινή οικονομική κρίση είναι ο έλεγχος των αγορών αυτών, προκειμένου να περιορισθεί η ανεξέλεγκτη δράση τους με τα επακόλουθα που ήδη αναφέρθηκαν.
Ο έλεγχος των διεθνών αγορών, ενώ δεν είναι τεχνικά ανέφικτος, είναι πολιτικά εξαιρετικά δύσκολος. Μπορούν πράγματι να υπάρξουν νομοθετικά εργαλεία για να τεθούν όρια στη δράση των αγορών, μετά από διεθνή συνεννόηση μεταξύ των μεγαλύτερων χωρών του κόσμου και κυρίως μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των σημαντικότερων ευρωπαϊκών κρατών στο πλαίσιο του G20. Τέτοιες νομοθετικές ρυθμίσεις έχουν ήδη προταθεί από πολλούς ειδικούς. Το ζήτημα είναι, ότι δεν υπάρχει η αναγκαία πολιτική βούληση σε διεθνές επίπεδο για να προχωρήσει η εφαρμογή τους. Οι αντιθέσεις μεταξύ των χωρών και η ισχύς των ομάδων πίεσης, που έχουν συμφέροντα από την ανεξέλεγκτη δράση των αγορών αυτών, είναι τόσο μεγάλη, που ακόμη και οι εξαιρετικά περιορισμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες του προέδρου Ομπάμα ξεσήκωσαν θύελλα από την πλευρά των συντηρητικών κύκλων των ΗΠΑ.
Βεβαίως, κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει ότι η πιθανή όξυνση της διεθνούς οικονομικής κρίσης δεν θα δημιουργήσει τις αναγκαίες πολιτικές προϋποθέσεις για τον ουσιαστικό έλεγχο των χρηματοπιστωτικών αγορών σε παγκόσμια κλίμακα.
---
Σημ.: την επιμέλεια της εικονογράφησης είχαν οι Stavrovelonies
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου